تبادل لینک هوشمند 
خبرنامه وب سایت:
آمار
وب سایت:
روانشناسی شخصیت در قرآن
قرآن کریم افراد را بر اساس شخصیتشان، به گروه های مختلفی تقسیم می کند و برای هر کدام ویژگی های روانی و صفات خاصی برمی شمارد. تقسیم بندی هایی که هر چند، ظاهراً مبتنی بر وضعیت اعتقادی افراد نام گذاری می شوند، ولی به جنبه های روانی، عاطفی، تربیتی، اخلاقی، اجتماعی، شناختی و سایر جنبه های شخصیت انسان ها نیز اشاره دارند.
روانشناسی شخصیت از دیدگاه قرآن کریم انسان ها را در سه دسته مؤمن، منافق و کافر (سوره بقره، آیات ۶-۲۰) جای می دهد و تحلیل سربسته ای از روحیات آنان ارائه می کند. قرآن کریم ویژگی های روانی شخصیت را در سه بخش شناختی، عاطفی و رفتاری بیان می کند و ریشه کفر و نفاق را نوعی بی تعادلی و بیماری روانی می داند.
روانشناسی رشد در قرآن
آموزه های اسلامی و تعالیم قرآنی در حوزه روانشناسی، جنبه های گوناگون رشد را در بر می گیرد؛ از رشد جسمی گرفته تا رشد روانی و تربیتی. قرآن، بر تأثیر رفتار والدین و حلال بودن رزق و مال در تربیت فرزند صالح تأکید می کند؛ مراحل رشد انسان از نطفه تا تولد، از تولد تا کودکی و بزرگسالی را بر می شمارد و ابعاد محیطی، خانوادگی، اجتماعی، عاطفی و روانی شخصیت او را مورد توجه قرار می دهد. قرآن کریم، با وجود اشاره به تفاوت های جسمی و جنسی افراد، این محدودیت ها را موجب ضعف روانی و اجتماعی نمی داند.
روانشناسی هنر در قرآن
دریای پهناور روانشناسی اسلامی و روانشناسی قرآنی از روانشناسی هنر هم غافل نمانده است. روانشناسی رنگ ها در قرآن و روانشناسی موسیقایی قرآن، از جمله موضوعاتی هستند که توجه پژوهشگران را به خود جلب کرده اند. اکنون و پس از سال ها، محققان نیز با آزمایش های گوناگون روی افراد مختلف، بر شادی بخش بودن رنگ زرد که در آیه ۶۹ سوره بقره، «إِنَّها بَقَرَةٌ صَفْراءُ لَوْنُها تَسُرُّ النّاظِرینَ: همانا گاو زردی است که رنگ آن بینندگان را شاد می کند»، به آن اشاره شده است صحه می گذارند. تأثیر معجزه آسای روانشناسی موسیقایی قرآن هم بر کسی پوشیده نیست. چه بسیار کسانی که با شنیدن کلام آهنگین خداوند حکیم یا تلاوت زیبای یکی از قاریان بزرگ به دین مبین اسلام گرویده اند. حکایت هایی که از ایمان «مُفَضَّل» از یاران امام جعفر صادق علیه السلام، پس از شنیدن تلاوت زیبای آن حضرت، و یا اسلام آوردن افرادی پس از شنیدن تلاوت قاریان مشهور معاصر، همانند استاد مصطفی اسماعیل و استاد عبدالباسط عبدالصمد بیان می کنند، تأییدی بر همین مطلب است.
بینش روانشناسانه قرآن کریم
بینش روانشناسانه قرآن کریم را از منظرهای گوناگونی می توان مشاهده کرد. بینش اجتماعی روانشناسانه قرآن را در جای جای این کتاب آسمانی می توان یافت. بینشی که در آن، فرد واکنش مخاطب را پیش بینی می کند و گفتار یا رفتاری متناسب با آن را بروز می دهد. بینش روانشناسانه شخصیت نیز هر انسانی را صاحب ویژگی های شخصیتی خاص خود می داند.
هم چنین، قرآن کریم به سه نوع راهکار یا مکانیسم دفاعی روانی، یعنی فرافکنی (منافقون ۴)، دلیل تراشی (بقره، ۱۱ و۱۲) و واکنش سازی (بقره، ۲۰۴ و ۲۰۵)، اشاره می کند، اگرچه ممکن است بتوان آیات مرتبط دیگری را هم برشمرد.
سخنی در پایان
در پایان این مطلب نسبتاً کوتاه، ذکر چند نکته، سودمند به نظر می رسد.
نخست، ارتباط میان قرآن و روانشناسی، اعجاز علمی قرآن در حوزه روانشناسی و تبیین یک نظام روانشناختی مبتنی بر آموزه های قرآنی، مطلب گسترده و عمیقی است که بیان آن در چنین نوشته مختصری نمی گنجد. ما تنها کوشیدیم اشاره ای کوتاه به آن داشته باشیم تا علاقه مندان، خود به مطالعه و پژوهش بیشتر بپردازند.
دوم، علاوه بر آموزه های قرآنی، در سایر منابع معرفتی اسلام، همچون نهج البلاغه، صحیفه سجادیه، ادعیه و احادیث هم می توان به مبانی و مطالبی در حوزه روانشناسی دست یافت. بررسی روانشناسی در هر یک از این منابع معرفتی به ساعت ها و بلکه ماه ها و سال ها پژوهش و کنکاش نیاز دارد و البته ما خواهیم کوشید در جای خود، اشاره کوتاهی به بخشی از آن داشته باشیم.
سوم، تأثیر روانی قرآن بر زندگی همگان، از جمله نابینایان را نمی توان نادیده گرفت. نابینایانی که با آیات و مفاهیم بلند و آسمانی کلام الله مجید انس دارند، از ویژگی های شخصیتی مثبت و بارزی برخوردارند. به یاری خداوند، در آینده و در مطلبی دیگر، به تأثیر روانی و روانشناختی قرآن بر زندگی نابینایان خواهیم پرداخت.
***
نویسنده: علاءالدین طاهری سیمکانی
نظرات شما عزیزان:
