نیت و ساختار شخصیت انسان
همان گونه كه نیت در كیفیت عمل و ارزش آن مؤثر است در ساختار شخصیت انسان نیز تأثیر بسزایى دارد. اگر بخواهیم مراتب شخصیت افراد را بشناسیم باید آن را در لابلاى انگیزهها و اهداف آنان جستجو كنیم. آیا آن كس كه تنها براى سیر كردن شكم خود فریاد مىكشد با آن كس كه براى نجات عامه مردم تلاش مىكند برابر است؟ و آیا آن كس كه براى غنیمت به جبهه مىرود با آن كس كه براى رضاى خدا مىجنگد مساوى است؟ این برابرى و نابرابرى با شخصیت روحى افراد و مقاصد آنها در ارتباط است نه با اعمالشان، كه عمل به حسب ظاهر یكى است و با هم فرقى ندارد. هر دو فریاد مىكشند و یا هر دو مىجنگند، ولى تفاوت در انگیزه فریاد است و با این مقیاس و میزان، امام صادق علیه السلام بندگان خدا را به سه گروه تقسیم مىكند و هر دسته را متناسب با انگیزهاى كه در پرستش دارند به عنوان خاصى توصیف مىفرماید: