تبادل لینک هوشمند 
خبرنامه وب سایت:
آمار
وب سایت:
ب. سالم سازی محیط: عناصر و افراد ناسالم، در هر محیط به طور طبیعی وجود دارند. بدون تردید، محیط فاسد و ناسالم، کار تربیت اخلاقی را دشوار و چه بسا ناممکن می سازد. از این رو، سالم سازی محیط، رسالتی اجتماعی، وظیفه ای عُقلایی انسانی و نیز تکلیفی دینی برای همگان است: «مردان و زنان با ایمان، ولی (یار و یاور) یکدیگرند؛ امر به معروف و نهی از منکر می کنند؛ نماز را برپا می دارند و زکات را می پردازند و خدا و رسولش را اطاعت می کنند. به زودی، خدا آنان را مورد رحمت خویش قرار می دهد که خداوند، توانا و حکیم است». 7
ج. تغییر موقعیت: نیرومندی و اثرگذاری شرایط محیطی، گاهی به قدری است که فقط با جا به جایی و تغییر موقعیت، تربیت اخلاقی امکان پذیر می شود. «هجرت» از جمله دستورهایی است که در دین، توصیه شده و گاه به حدّ وجوب می رسد. به گفته قرآن، هنگامی که فرشتگان برای قبض روح عدّه ای می ایند، آنان نامطلوب بودن محیط را بهانه می کنند و عذری برای خود می تراشند؛ امّا فرشتگان می گویند: «. . . ایا زمین خداوند، فراخ نبود تا در آن هجرت کنید. . . ؟». 8
کسی که در خانه و محلّه ای زندگی می کند که اهالی آن، شرایط مساعد برای تربیت شایسته خود یا فرزندانش را ندارند، با استفاده از شیوه هجرت می تواند امکانات جدیدی را برای رشد و تحوّل اخلاق اعضای خانواده خود فراهم کند. تغییر نام های نامناسب خود و اطرافیان، با توجه به فضای روانی خاصی که ایجاد می کند، از موارد تغییر موقعیت محسوب می شود. جلسه ای را که امکان جلوگیری از اعمال خلاف اخلاق در آن وجود ندارد، باید ترک گفت: «درباره مجرمان می پرسند، چه چیزْ شمار را در آتش آورد؟. . . گویند: با هرزه درایان، هرزه درایی می کردیم». 9
اسلام در ترسیم برنامه روزانه یک مسلمان نیز از این روش، مدد می جوید و او را به حضور مستمر و به موقع در کانون های مذهبی (همچون مساجد) فرا می خواند. این خود، نوعی تغییر موقعیت است و نوعی نشاط و طراوت اخلاقی به فرد می بخشد و او را از محیط یکنواخت و چه بسا نامساعد روزانه جدا می کند.
2- تأمین صحیح نیازها
مقصود از تأمین صحیح نیازها، ارضای نیازهای زیستی، در حدّ متعادل، پیش از پرداختن به تربیت اخلاقی و تعالی نیازهای بالاتر است. با توجه به نقش انگیزه که یکی از زمینه های رفتار است، مادام که فرد، تحت فشار گرسنگی است و یا سرپناهی برای حداقل زندگی ندارد و. . . نمی تواند به طرف تعالی اخلاقی پیش رود. در تعالیم قرآن، این نکته، مورد توجّه واقع شده است. از آنچه حلال و پاک که خدا روزی تان ساخته، بخورید؛ 10
و نصیب خویشتن را از دنیا، فراموش مکن؛ 11 مؤمنان، کسانی هستند که دامن خویش را نگه می دارند، مگر با همسران خویش. 12
3- روش تکریم شخصیت
شالوده و بنیاد اساسی اخلاق اسلامی، توجّه دادن انسان به شرافت و کرامت ذاتی خویش است: «به راستی ما فرزندان آدم را کرامت بخشیدیم (گرامی داشتیم). . . و آنها را بر بسیاری از آفریده های خود، برتری آشکار دادیم». 13 خودآگاهی بخشیدن به انسان و توجّه دادن او به این که گوهری ارزشمند در خود دارد، او را به دلیل حبّ ذات، به پاسداری از کرامت ذاتی خویش فرا می خواند و به سوی ارزش های متعالی اخلاقی سوق می دهد و در همه حال، به شخصیت انسانی دیگران ارج می نهد.
جا دادن در مجلس به تازه واردان که دستور صریح قرآن است (با توجه به سوره مجادله، ایه 11) توصیه به گفتار نیک و خوش زبانی (با توجّه به سوره اسراء، ایه 53) و ده ها دستور و توصیه مشابه دیگر، همگی حاکی از عنایت به اکرام و احترام مؤمنان در جامعه اسلامی است تا جایی که در اسلام، احترام مؤمن و رعایت آن، بالاتر از حرمت کعبه دانسته شده است. 14 افزون بر اینها، هر چه هتک حرمت مسلمانان را در پی دارد، در اسلام، نهی شده است.
شیوه دیگری که در قرآن کریم، باعث تکریم شخصیت می شود، چشمپوشی از خطا و اشتباه دیگران است. اگر احتمال بدهیم که گذشت از خطای دیگران، باعث تنبیه و اصلاح آنان خواهد شد که غالباً چنین است عفو کردن، بهتر است. خداوند غفور، عفو را به گونه قانونی همیشگی اجتماع توصیه می کند: «[ای پیامبر] عفو و گذشت را پیشه خود ساز»، 15 «از آنان درگذر و چشمپوشی کن که خدا نیکوکاران را دوست دارد»16 و «پس به زیبایی در گذر». 17
آخرین روش تکریم شخصیت، مسئولیت دادن به افراد است. انسان، هرگاه خود را توانا بیابد و ببیند که کاری از دست او بر می اید، احساس سربلندی و عزّت می کند. ایات قرآن، در مورد تفویض مسئولیت ها به دیگران خصوصاً جوانان برای شکوفایی استعداد و تکریم شخصیت آنها، موارد بسیاری را به ما نشان می دهد از جمله: انتخاب شدن طالوت جوان برای به عهده گرفتن فرماندهی بنی اسرائیل، ریاست یافتن یوسف در جوانی بر خزائن و انبارهای مصر و. . . .
4- دعوت به ارزش های اخلاقی
پس از آن که مطابق دو روش اوّل، موانع برطرف شد و محیط مساعد فراهم گشت و نیز با روش تکریم شخصیت، آمادگی های درونی پدید آمد، می توان با استفاده از روش کلّی دعوت به ارزش های اخلاقی، افراد تحت تربیت را به سمت فضائل اخلاقی، متمایل و جذب کرد و به تبلیغ ارزش ها پرداخت. در فرهنگ قرآن، از این روش، به «موعظه» یاد شده است: «با حکمت و اندرز نیکو (موعظه حَسَنه) به راه پروردگارت دعوت کن و با آنان به شیوه ای که نیکوتر است، گفتگو نما». 18
موعظه یعنی اندرز دادن به آنچه برای سعادت انسان لازم است؛ یعنی استفاده کردن از عواطف انسان ها برای دعوت آنان به حق. البته قرآن، موعظه را مقید به صفت «حسنه» کرده است؛ زیرا اندرز در صورتی مؤثّر می افتد که خالی از هر گونه خشونت، برتری جویی، تحقیر طرف مقابل، تحریک حسّ لجاجت و مانند آن باشد. موعظه، هنگامی اثر عمیق خود را می بخشد که حَسَنه باشد و به صورت زیبایی ارائه شود.
نظرات شما عزیزان:
