تذهیب چیست؟
تذهیب از معروفترین رشتههای هنری در ایران است که در طول سالیان طولانی برای تزیین بناها، کتابها، آثار هنری و ظروف مختلف از آن استفاده کردهاند. ظرافت این هنر سبب محبوبیت آن در عرصههای مختلف صنعتی مانند چاپ و بستهبندی نیز شده است. برخی هنرمندان، تذهیب را زیرمجموعهای از نگارگری ایرانی میدانند؛ اما ویژگیهای منحصربهفرد این هنر، آن را در طول زمان به رشتهای مستقل تبدیل کرده است.
ایران در طول تاریخ پر فرازونشیب خود، هنرمندان بزرگی به جهان عرضه کرده است. بسیاری از آثار هنری و صنایع دستی ایران میراث این هنرمندان هستند. چنانچه به آشنایی با هنرهای اصیل ایرانی علاقه دارید، در این مقاله با ما همراه شوید. در ادامه ما به معرفی هنر تذهیب، کاربردها و مکتبهای آن و تفاوت تذهیب و نگارگری میپردازیم.
درباره تذهیب
منبع عکس: سایت پینترست، عکاس نامشخص
تذهیب هنر آراستن متون، کتابها، تابلوها و آثار و بناهای هنری و تاریخی با شیوههای مختلف نگارگری و طراحی است. هنرمند تذهیب کار با استفاده از نقوش بدیع و زیبا و بهکارگیری رنگها و زرکاری، متون مذهبی، دیوان اشعار، آثار خطاطی، انواع پارچه و بناهای تاریخی متنوع را تزیین میکند. این تزیینات در بخشهای مختلفی از این آثار به چشم میخورد.
برجستهترین نمونههای تذهیب، در نسخههای خطی کتابهای دینی مانند قرآن و دیوانهای شعری برجسته از شاعران ایرانزمین مانند دیوان حافظ دیده میشوند. بناهای تاریخی بهجایمانده از دورههای مختلف تاریخی نیز با سبکهای هنری مخصوص به هر دوره آراسته شدهاند.
در تذهیب بیشتر از نقشهای اسلیمی، گل و بوته، برگهای ختایی، اشکال هندسی و بتهجقه استفاده میکنند. در روش سنتی طراحی نقوش اصلی را با استفاده از رسم خطوط زرین با طلا انجام میدادند و از رنگ مشکی تنها برای طراحی خطوط میانی استفاده میکردند. رنگهای متنوع در آثار نیز از ترکیب طلا با فلزاتی مانند مس و نقره به دست میآمد. به این ترتیب، در گذشته هنر تذهیب را ترکیبی از طلاکاری و طراحی با خطوط مشکی میدانستند؛ اما امروزه از رنگهای متنوعی برای خلق آثار هنری تذهیب استفاده میکنند.
منبع عکس: سایت مدیریت بین الملل تهران، عکاس نامشخص
هنر تذهیب در ایران نخست برای تزیین نسخ قرآنی به وجود آمد. جایگاه برجسته قرآن و متون دینی و تمایل به تشویق افراد جامعه برای مطالعه و نزدیکی به این آثار، از دلایل اصلی شکلگیری تذهیب ایرانی بودند. این هنر تاثیر قابلتوجهی بر گسترش کتابخانهها در ایران و بهبود فرهنگ کتابخوانی نیز داشت. در گام بعدی، هنر تذهیب جای خود را در تزیین تابلوهای خطاطی، آثار هنری، ظروف تزیینی و کاشیها نیز پیدا کرد.
در بقایای آثار هنری مربوط به سایر کشورهای جهان و بهخصوص همسایگان ایران، تاثیر هنر تذهیب ایران بهخوبی مشهود است. نمونههایی از آثار تاریخی مکتوب کشورهای عرب زبان، هند و ترکیه وجود دارند که با تقلید از آثار تذهیب ایرانی طراحی شدهاند. تذهیب ایران با سبک طراحی خاص در نقاط مختلف جهان شناخته میشود و با نمونه آثار اروپایی نیز تفاوتهای بسیاری دارد. در آثار هنری اروپایی این رشته از طراحی حیوانات و انسانها و سایر مناظر طبیعی استفاده بیشتری میکردند.
منبع عکس: سایتهای worthpoint و پینترست، عکاسان نامشخص
تذهیب هم بهصورت مستقل و هم بهصورت ترکیب با سایر هنرها مانند مینیاتور، نگارگری و منبت انجام میشود. از مهمترین ویژگیهای هنر تذهیب میتوان به ایجاد خطوط و طراحیهای متقارن اشاره کرد. در گذشته برای انجام تذهیب با ضربه بر قطعات کوچک طلا، سطح مورد نظر کار را زراندود میکردند و سپس با استفاده از عسل، سریش یا صمغ، طلاها روی سطح ثابت میشدند.
امروزه از ورقههای آماده طلا برای تذهیب سطوح استفاده میکنند. برای جلای بیشتر طراحی نیز پس از اتمام طلاکوب، نقره کاری انجام میشود. در نقره کاری با سنگ عقیق بخشهای مختلف اثر تذهیب را جلا میدهند. در مراحل بعدی، کار طراحی اصلی به سطح موردنظر تذهیب کاری منتقل و رنگآمیزی اثر آغاز میشود.
نظرات شما عزیزان: