فقهای غیر امامیه حلیت را مختص ماهی فلسدار نمیدانند. عدهای همچون ابوحنیفه، تمام ماهیان را حلال دانسته و عدهای دیگر چون شافعی و مالک بن انس، تمام حیوانات دریایی را حلال معرفی کردهاند.
از این رو شماری از فقها، حلیت ماهی فلسدار را اجماع تمام مسلمانان دانستهاند که عموم آیات و روایات مستفیضه بر آن دلالت میکند و حرمت ماهی بدون فلس و حیوانات دریایی که ماهی محسوب نمیشوند را اجماع اصحاب امامیه دانستهاند.
مصادیق روایی در این زمینه
عدهای از فقها با توجه به روایات گوناگون به برخی از نامهای ماهیان حلالگوشت و یا حرامگوشت اشاره کرده و حکم علما در این زمینه را جمعآوری کردهاند.
سُّلحفَاةُ، ضِّفْدِعُ و صَّرَطَانُ از حیوانات دریایی هستند که در پارهای از روایات، به دلیل ماهی نبودن یا نداشتن پولک، حکم به حرمت آنها داده شده است و ماهیانی چون کنْعَتْ و رُبَیثا، ارْبَیان، طِمْر و طِمْرانی از اقسام ماهی حلال دانسته شده است.
در ارتباط با مکروه بودن شماری از حیوانات دریایی که در روایات آمده، در بین فقها اختلاف است؛ چنانکه شیخ طوسی، محقق حلی و کیدری نویسنده کتاب اصباح الشیعه برخی از حیوانات دریایی چون جِرّی(مارماهی)، زَهو و زِمار را مکروه دانسته.
برخی دیگر از آن جهت که آنها را ماهی ندانسته و یا دارای پولک نیستند، حرام دانستهاند و روایاتی که دلالت بر کراهت میکند را حمل بر تقیه کردهاند. در مصداق شماری از ماهیانی که در روایات به آنها اشاره شده، اختلاف وجود دارد.
آیا باید تمام بدن ماهی فلس داشته باشد؟
اندازه و مصداق فلس
طبق فتاوای برخی از مجتهدان، لازم نیست تمام بدن ماهی فلس داشته باشد؛ بنابراین اگر قسمتی از بدن ماهی فلس داشته باشد، کافی است. تشخیص آنکه بدن ماهی فلس دارد یا خیر با خود شخص است و یا آنکه اهل خبره ماهی مزبور را دارای فلس بداند.
عدهای معتقدند که اگر شخصی به داشتن پولک ماهی شک کند، بنا را بر حرمت آن بگذارد. مگر آنکه در بازار مسلمانان فروخته شود و یا شاهد عادلی به پولک دار بودن آن شهادت دهد؛ بنابراین اگر به ماهیانی که در بازار غیر مسلمین فروخته میشود، مشکوک باشد، باید از خوردن آن پرهیز شود.
میان فقها در حلیت ماهیانی که فلسهای ذرهبینی دارند و با چشم غیرمسلح دیده نمیشوند، اختلاف وجود دارد. ماهیانی چون ازون برون، فیلماهی، تاسماهی،کوسهماهی و ماهی خاویار از جمله ماهیانی هستند که از فقها در مورد حلیت آنان سؤال شده است.
برخی چون آیتالله تبریزی معتقدند که پولک ماهی باید با چشم غیرمسلح و بدون ذرهبین دیده شود و در نظر عرف جامعه به آن فلس گفته شود؛ از این رو در ارتباط با حلیت ماهی خاویار معتقدند که فلسدار بودن آن به اثبات نرسیده است و برخی دیگر چون آیتالله بهجت دیدن با چشم مسلح را نیز کافی میدانند.
و یا آیتالله مکارم شیرازی در جواب سؤال از حلیت کوسهماهی که مدعی بودند که دارای فلس ریز است، نظر عرف و یا تصدیق اهل اطلاع را در حلال بودن ماهی کافی میداند. جمعی از محققان معتقدند که جواز خوردن ماهیان، وجود واقعی فلس است چه با چشم مسلح دیده شود و یا با چشم غیرمسلح.
نظرات شما عزیزان: