روش علمی چیست و چه مراحلی دارد؟
علم به دنبال نتایج قابل اندازهگیری از طریق آزمایش و تجزیه و تحلیل است، فرآیندی که به عنوان روش علمی شناخته میشود. فرآیند کلی روش علمی شامل ساختن فرضیهها، استخراج پیشبینیها از آنها (به عنوان پیامدهای منطقی) و سپس انجام آزمایشهایی بر اساس آن پیشبینیها برای تعیین درستی یا نادرستی فرضیه اولیه است.
با ذکر مثالی ساده، این فرآیند را بهتر درک خواهیم کرد:
فرض کنید از خواب بیدار میشوید و میبینید که بخاری برقی شما روشن نمیشود. فرضیههای مختلفی به ذهن شما خطور میکند. یک فرضیه این است که برق ساختمان رفته باشد. بر اساس این فرضیه، میتوان پیشبینی کرد که اگر برق رفته باشد، پس هیچ وسیله برقی دیگری نباید کار کند. بر اساس این پیشبینی، وسایل برقی را آزمایش میکنیم و میبینیم که روشن میشوند. متوجه میشویم که این فرضیه نادرست است. فرضیه دیگر این است که فقط پریز برقی که این بخاری به آن وصل است خراب شده باشد. بر اساس این فرضیه، این پیشبینی را میکنیم که اگر اینطور باشد، وقتی وسایل برقی دیگر را به این پریز وصل کنیم، نباید روشن شوند. سپس بر اساس این پیشبینی، فرضیه را مورد آزمایش قرار میدهیم. اگر وسیله برقی دیگری در آن پریز روشن شود، این فرضیه نیز باطل میشود. فرضیه سوم این است که خود بخاری برقی خراب شده باشد، بر اساس این فرضیه نیز پیشبینیهایی میکنیم و آن را مورد آزمون قرار میدهیم. در این مثال، ما روش علمی را به صورت محدود و جزئی بکار گرفتیم. مزیت روش علمی این است که دانشمندان (و سایر افراد) میتوانند با انجام آزمایشهای مناسب، فرضیههای خود را تأیید یا رد کنند.
البته اینطور نیست که دانشمندان یک لیست از مراحل را جلوی خودشان بگذارند و به ترتیب ابتدا اولی را انجام دهند و سپس دومی و …. غیره. مواردی که در روش علمی مطرح میشوند مراحلی ثابت نیستند که باید به ترتیب طی شوند، بلکه اصول کلی هستند. همه مراحل در هر تحقیق علمی ثابت نیستند و همیشه نیز به یک ترتیب انجام نمیشود. روش علمی یک دستور خشک و غیرقابل انعطاف نیست بلکه نیاز به هوش، تخیل و خلاقیت دارد.
نظرات شما عزیزان: